Rondwandeling
Historisch rondleiding
De ervaren gids vertelt tijdens de historische rondleiding alles over de geschiedenis van het voormalige Rijkswerf. Duur: ca. 2 uur. Kosten: € 6 per persoon. Individueel aanmelden of per groep mogelijk. Voor meer informatie: Infocentrum Willemsoord, i@infocentrumdenhelder.nl, 0223-616100.
U kunt ook het terrein zelf verkennen met behulp van onderstaande rondwandeling:
Wilt u de geschiedenis van Willemsoord beleven, loop dan eens een rondje om de hele voormalige marinewerf heen vanaf de Werfpoort in de Weststraat richting Zeedijk. De langgerekte gebouwen, parallel aan het kanaal, hadden in de loop der tijd verschillende functies.
Aan het eind is het “woonhuis van de Officier van Politie” (de werf had een eigen politie). Sla rechtsaf. Hier aan de Hoofdgracht stonden voorname herenhuizen en handelshuizen van firma’s die zich hier vestigden toen Den Helder door het Noordhollands Kanaal voorhaven werd van Amsterdam en tot de opening van het Noordzeekanaal korte tijd een economische bloei beleefde. De gebouwen zijn in 1943, evenals het oude Helder, afgebroken voor de aanleg van de Atlantikwall, de Duitse verdedigingslinie langs de hele Noordzeekust.
Gebouw Marinemuseum
Dan de historische houten sloepenloodsen in de oude bouwstijl. Een aantal is weggebombardeerd. Het gebouw met het torentje volgt, dit maakt nu deel uit van het Marinemuseum. In het begin was dit het magazijn voor licht ontvlambare stoffen, later was het ook het bevoorradingsmagazijn voor levensmiddelen voor de schepen. Hier werd ook vee geslacht dat was gestald in een sloepenloods. Hiervoor was een ruimte ingericht als slachtplaats met een houten afvoergoot voor het slachtafval dat het afsluitingskanaal inging, goed voor de vissen en de meeuwen.
Nieuwe Diep
U loopt door tot de hoek waar het “Paleis” staat, waar de vice-admiraal zetelt. Hier woonde en werkte de directeur van de Rijkswerf. U loopt inmiddels over het Nieuwe Diep. Links bevindt zich de TESO-veerhaven en rechts de historische en moderne gebouwen van het KIM (Koninklijk Instituut voor de Marine). Daarnaast stond ooit het marinehospitaal. Op het fundament is in 1946 ’t Klooster gebouwd. Het carrévormige gebouw is een lesgebouw.
Zeesluis
U komt over de brug van de zeesluis. U ziet hier nog steeds het veertig hectare grote Willemsoord. Hier staan de gebouwen van de Onderzeedienst. Een deel van dit complex is gesloopt. Even verder de Zeevaartschool (bouwstijl Amsterdamse school) welke wordt gerestaureerd.
Visserijhaven
Aan uw linkerhand bevindt zich de Visserijhaven en de nieuwe Visafslag met het monument voor de vissers die op zee zijn gebleven. Na de scheepswerf Visser gaat u rechtsaf de brug over. U loopt nu langs de Maritieme Binnenhaven. Aan de werfzijde stond hier vroeger het “vierkantje” (arsenaal), Groot Magazijn en het Arsenaal, heel fraai in de klassieke stijl uit de begintijd van de werf. Allemaal weggebombardeerd. Na 1945 zijn hier de Bewapeningswerkplaatsen van de Marine gebouwd, nu is hier een bedrijf gevestigd.
Museumhaven Willemsoord
De Museumhaven reikt vanaf de noordzijde van het Natte Dok, via de westzijde Natte Dok, Boerenverdriet (Dokkanaal), Koopvaardersbinnenhaven via de steigers achter het Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers, rechtsom het Afsluitingskanaal (Werfkanaal) in tot aan de Hoofdgracht (noordelijk deel van Willemsoord). In de Museumhaven Willemsoord liggen varende museumschepen. Op de hoek van het Dokkanaal en de haven ligt het gebouw van de Stichting Nautische Monumenten, hier stond voor de Tweede Wereldoorlog de Kuiperij. De sluisdeurhelling ernaast is omgebouwd tot scheepshelling. De vlotbrug geeft toegang tot onder andere de museumhaven.
U loopt nu langs de haven over de Flaneerkade, waar zeilschepen (passanten) kunnen afmeren, en ziet aan de overkant hoe fraai de gebouwen er bij liggen, zich spiegelend in het water. De Medemblikker houtloods, tussen de Mastenloods (gebouw 66) en de Ketelmakerij (gebouw 63), is herbouwd. Voor de houtloods staat de rode koepel van het lichtschip dat op de dijk bij Petten strandde. Dan de Ketelmakerij (1920) met daarnaast de Motorenwerkplaats (ca. 1930) waar nu het Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers is gevestigd.
Dan op de hoek het glazen gebouw met daarachter een stukje bouw uit 1825, waarin zich vroeger een magazijn bevond, de loketten zijn er nog. Nu is Restaurant De Werf hier gevestigd. Kijk nog even om naar het gevelbeeld langs de haven. Tweede plaats architectuurprijs (Arie Kepplerprijs) 2003 van de Provincie Noord-Holland. De nieuwbouw is een ontwerp van Eric Knippers van Architectenforum te Amsterdam, die ook de restauratie (NAK-Woudenberg) begeleidde.
Bij de verkeerslichten gaat u rechtsaf de Zuidstraat in. Hier kunt u de pontonbrug over. U loopt dan – parallel aan de Weststraat – over de geheel vernieuwde kade langs de Kathedraal (1916). Hier was de stoomwerkplaats en later de machinebankwerkerij gevestigd. Vervolgens loopt u langs de IJzergieterij. Als u door de ramen naar binnen kijkt ziet u de oven en het railcircuit langs het plafond nog, waarlangs de emmers met gloeiend staal werden getransporteerd, met vlak achter het raam de bak met zand waar de gegoten modellen in konden afkoelen.
Pinas Samuel
In het glazen paviljoen bevindt zich het wrak Samuel. Een koopvaarder van het type ‘pinas’ (een gewapend koopvaardijschip) uit ca. 1620. Zo rond 1650 is het vergaan ten Oosten van Urk. Hoewel niet met zekerheid te zeggen is dit wrak mogelijk het schip de ‘Samuel’ van schipper Steven Rogier, die in 1662 terugkeerde uit Alicante met een lading sinaasappelen. Uit archiefstukken blijkt dat zijn schip ‘de Samuel’ door storm uit koers raakte en daardoor tegen de grond liep waarna veel bemanningsleden het leven lieten. Na het vergaan bij Urk werd de lading door Urkers geborgen en was het schip bijna leeg.
Het wrak is in 1948 gevonden op een kavel door een agrariër. Omdat men toen nog niet de mogelijkheden had het te conserveren is het in de bodem blijven liggen. Eind jaren ’60 is het wrak door de Onderwater-archeologische Dienst uitgegraven.
Als een houten wrak wordt opgegraven kan dat niet gelijk in die conditie worden bewaard. Het hout reageert op de nieuwe klimaatomstandigheden en kan beschadigd raken door verdroging. Bij het wrak de Samuel zijn de restanten eerst twee jaar onder een watersproei-installatie geplaatst waarna het gecontroleerd gedroogd werd. Dit restauratieproces heeft maar liefst twaalf jaar in beslag genomen! In 1998 is het schip in bruikleen gegeven aan Willemsoord. Het is nu prachtig geconserveerd en sinds 2003 te zien in een fraaie opstelling op de plint. Het glazen paviljoen is een ontwerp van architectenbureau CePeZed te Delft.
Smederij/schilderswerkplaats
(gebouw 52, 1825 neoclassisistische bouwstijl, ontwerp L. Valk)
Dan het gebouw waarin heel vroeger de smederij en later de schilderswerkplaats was gevestigd. De verdieping voor de kantine die er in 1958 is opgezet, heeft bij de restauratie plaatsgemaakt voor een dak in de oorspronkelijke vorm, compleet met dakkapellen. De buitentrappen naar de vroegere verdieping doen nu dienst in het interieur. Het gebouw is ingericht met units en heeft een commerciële bestemming. Hier vindt u onder andere de Kunstuitleen, Barista Café Njoy en SportsArt Den Helder.
Stoommachinegebouw
(gebouw 47, 1816, neoclassisistische bouwstijl, ontwerp Jan Blanken Jansz.)
Het Stoommachinegebouw of Pompgebouw was het eerste gebouw op Willemsoord dat gereed was. Bij de restauratie hebben de negen pompcilinders die nog aanwezig waren een accent gekregen in de vorm van rode lichtjes in de vloer. Nu wordt het gebouw gebruikt als kantoor door Willemsoord B.V.
Brug
De toegangspoort tot de werf is enkele keren gewijzigd. De huidige brug is uit de jaren zestig. De oude brug was te smal en niet berekend op zwaar verkeer. Voor de bredere brug is toen het wachthuisje gesloopt. De pilaren aan weerskanten zijn origineel maar voor de bredere brug iets verplaatst. De leeuwen op de pilaren zijn ouder dan de pilaren en hebben waarschijnlijk heel vroeger een gebouw op de werf gesierd.
Tot zover de rondwandeling. Op Willemsoord is nog veel meer te zien en te beleven, wij nodigen u dan ook uit om over het gehele complex te wandelen zodat u zelf kunt zien wat Willemsoord u allemaal te bieden heeft.
